យើងបានដឹងរួចហើយ ពីការប្រើក្បួន និងទូកនៅសម័យបុរាណ ហើយទម្រង់ទូទៅរបស់ទូកនៅសម័យនោះជាគំរូបន្តរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន ។ នៅតំបន់ខ្លះនៃពិភពលោក នៅប្រើទូកជាយានជំនិះរហូតមក ដូចជានៅតំបន់មេសូម៉ូ តាមី នៅតាមដងទន្លេអឺប្រាត ក្នុងប្រទេសអ៊ីរ៉ាក់ជាដើម ។ ចំណែកនៅតាមដងទន្លេទីច និងតំបន់គុហ្វា ពួកគេនៅនិយមប្រើទូកបុរាណនៅឡើយ ។ គេផលិតទូកមានរាងមូលពាសដោយស្បែកសត្វដែលធ្វើចលនានៅមុខដោយចែវនឹងចង្វា ។ នៅតំបន់គុហ្វាគេប្រើទូកបែបនេះអស់កាលរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ ។ នៅតំបន់ខ្លះទៀតដែលឃ្លាតឆ្ងាយពីតំបន់មេសូម៉ូតាមីគេឃើញមានវត្ថុប្រើប្រាស់តាមប្រពៃណីខ្លះគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ប៉ុន្តែរបៀបផលិតនិងរបៀបរបបផ្សេងៗទៀតជាច្រើនមានលំនាំដូចគ្នា ។ នៅតំបន់គុហ្វាគេប្រើទូកមូលដូចល្អី ហើយទូកទាំងនេះគេឃើញមានប្រើនៅប្រទេសវែល និងផ្នែកខ្លះនៃប្រទេសអៀឡង់ ។ រយៈកាលតមកពួកគេបានរកឃើញរបៀបប្រើក្តោងដោយប្រើកំលាំងខ្យល់ ហើយតស្តុតាងទាំងនេះបានបញ្ជាក់ថាការប្រើទូកក្តោងមានរយៈពេលប្រហែល ៦០០០ឆ្នាំកន្លងមកហើយ ។

សំបកខ្យងជាគ្រោងឆ្អឹងផ្នែកខាងក្រៅរបស់សត្វខ្យងគ្រប់ប្រភេទពួកវាកើតមាននៅលើផែនដីប្រហែល ១០០០លានឆ្នាំមុន កំណើតមនុស្ស ។ បន្ទាប់ពីនោះនៅលើផែនដីយើងកើតមានអ្វីៗ យ៉ាងសម្បូរបែប ។ មនុស្សបុរាណបានប្រើសំបកខ្យងជំនួសសម្ភារៈច្រើនយ៉ាង ដូចជាស្លាបព្រា ចាន ថាស ។ ជាពិសេសគេប្រើជាគ្រឿងអលង្ការការមានខ្សែក ខ្សែដៃជាដើម ចំណែកសំបកខ្យងប្រភេទ ម៉្យាងនៅទ្វីបអាព្រិចគេប្រើជំនួសក្រដាសប្រាក់ ។ នៅប្រទេសកម្ពុជាយើងនៅស្រុកខ្លះប្រជាជនបានយកសំបកខ្យងលៀស គ្រំគ្រប់ប្រភេទមកដុតយកកំបោរ ដែលជាគ្រឿងផ្សំស្លាម្លូសំរាប់មនុស្សចាស់ៗ ដែលចេះពិសាស្លាម្លូ ។ ចំណែកទឹកកំបោរគេយកទៅប្រើជាប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាងទៀតតាមសេចក្តីត្រូវការ ។ សំបកខ្យងលៀសគ្រំសមុទ្រមានច្រើនប្រភេទណាស់គ្មានអ្នកជំនាញណាអាចស្គាល់អស់ឡើយ ។

ប្រសិនបើយើងភ្ជាប់ព្រៃក្នុងពិភពលោកទាំងអស់ចូលគ្នា គឺធំជាង១/៤ នៃផ្ទៃដីផុសក្នុងពិភពលោក ។ ទ្វីបអាស៊ីមានព្រៃច្រើនជាងគេបំផុតបន្ទាប់មកមានទ្វីបអាមេរិចខាងត្បូង អាមេរិកខាងជើង អាព្រិច អឺរ៉ុប និងអូស្រ្តាលី ។ ព្រៃនៅអាស៊ី និងព្រៃអាម៉ាស៊ូន មានសត្វ និងឈើរាប់ពាន់ប្រភេទ ។ ព្រៃយ៉ាងក្រាស់ទាំងនេះហាត់ដូចចជាទីឋានដែលគេបោះបង់ចោលគ្មាននរណាអាចចូលខាងក្នុងបានឡើយ ។

នៅថ្ងៃទី ១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ១៩៦៩ យានអាវកាស របស់អាមេរិកបានចុះចតនៅលើឋានព្រះចន្ទ ។ នៅក្នុងរយៈពេល២១ថ្ងៃ នៃបេសកកម្មរបស់អាកាសយានិកអាមេរិកនៅលើឋានព្រះចន្ទ លោក នេល អាមស្រ្តង បានបង្កើតអោយមានស្នាមជើងលើផ្ទៃព្រះចន្ទក្នុងសភាពមួយយ៉ាងស្ងប់ស្ងាត់ ។ នៅលើមុខកញ្ជាក់ទូរទស្សន៍ផែនដីបានបង្ហាញទ្រង់ទ្រាយឡើងធ្វើអោយអារម្មណ៍ពួកគេរំភើប និងរំជួលចិត្ត វាជាអង្គធាតុមួយអណ្តែតឡើងក្នុងបរិយាកាសកណ្តាលលំហមេឃ ។

សត្វមានបែបផែនរស់នៅខុសពីមនុស្សដោយសត្វមានសុភាវគតិ តែមនុស្សមានញ្ញាណ ។ បច្ចុប្បន្ននៅក្នុងសង្គមមនុស្សមានការរីកចំរើនយ៉ាងខ្ពស់ហួសពីការស្មាន ។ មនុស្សជានិច្ចកាលមានជំនឿក្នុងអារម្មណ៍ថា ការគោរពជីវិត ការកើត ចាស់ ឈឺស្លាប់របស់មនុស្សមានអាថ៌កំបាំង ។ មនុស្សបុរេប្រវត្តិដែលរស់នៅលើពិភពលោកពីមុនមានចិត្តឃោរឃៅនិងមានមហិច្ឆតាតែអារម្មណ៍របស់ពួកគេទាំងនេះ និងប្រែប្រួលទៅវិញដូចជាការភ័យខ្លាច សេចក្តីសង្ឃឹម និងការសប្បាយរីករាយ ។ នៅប្រហែល ៣៥០០០ឆ្នាំ កន្លងមកមនុស្សជំនាន់នោះចេះតាក់តែងល្អាងដោយរូបគំនូរ និងចំលាក់ថ្ម ។ ពួកគេមានជំនឿថាវត្ថុទាំងនោះជួយការពារ និងនាំសំណាងល្អអោយពួកគេមុនពេលចេញទៅប្រម៉ាញ់ ។ គេបានរកឃើញល្អាងល្អដាច់គេជាច្រើននៅតំបន់ពីរេនេះ នៅចន្លោះប្រទេសបារាំង និងអេស្ប៉ាញ ។ នៅឆ្នាំ ១៩៤០ សិស្សមួយក្រុមបានរកឃើញផ្ទាំងគំនូរល្អឆើតឆាយក្នុងល្អាងមួយកន្លែងឈ្មោះឡាស្កូ ដែលមានអាយុកាល ១៧ ០០០ឆ្នាំ និង១៣០០០ឆ្នាំមុនគ.ស ។