គ្រប់កន្លែងនៅលើពិភពលោក យើងឃើញតំបន់ធម្មជាតិល្អស្រស់ត្រកាលជាច្រើនកន្លែង ។ រដ្ឋបានថែរក្សាព្រៃធម្មជាតិមានតំលៃទាំងនេះយ៉ាងពិសេស និងចំនាយប្រាក់លើការថែទាំដើម្បីទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងអន្តរជាតិចូលមកទស្សនាអោយបានច្រើន ។ សួនទាំងនោះគេហៅថា “សួនឧទ្យានជាតិ” ។ សត្វព្រៃគ្រប់ប្រភេទក្នុងសួនឧទ្យានជាតិត្រូវបានគេពិនិត្យ និងយាមល្បាតយ៉ាងហ្មតចត់ ។ នៅប្រទេសកម្ពុជាយើងមានសួនឧទ្យានជាតិ និងរមណីដ្ឋានទេសចរជាច្រើនកន្លែង សួនឧទ្យានគិរីរម្យនិងភ្នំតាមសត្វព្រៃជាច្រើនប្រភេទ ។ ចំពោះសួនឧទ្យានជាតិធំៗមាននៅទ្វីបអាមេរិច អាស៊ី និងអាព្រិច ។ ឧទ្យានជាតិធំជាងគេបំផុតមានឈ្មោះថា សួនប៊ីហ្វួឡូវួត “Canadian National Park of Buffalo Wood” មានផ្ទៃធំជាង ៤៥០០០គីឡូម៉ែត្រការេ នៅណាមីប៊ីសួនអេតូស្សា (Etosha National Park) មានផ្ទៃ ២៣ ០០០គីឡូម៉ែត្រការេ បន្ទាប់មកមាននៅប្រេស៊ីល សួននេព្លីណា និងបាហ្វីនអាយឡិន កិនីយានស្តាវូ កាណាឌានក្លអាន សុទ្ធតែមានផ្ទៃធំជាង ២០ ០០០គីឡូម៉ែត្រការេ ។ ក្រៅពីនេះមានសួនឧទ្យានជាតិតូចៗជាច្រើនកន្លែងទៀតមដែលមានផ្ទៃចន្លោះពី ១០០០០គីឡូម៉ែត្រការេ ដល់ ១២០០០គីឡូម៉ែត្រការេ ដូចជានៅស៊ីលី អង់គ្លេស និងកាណាដាជាដើម ។

ផែនដីធ្វើចលនាជុំវិញព្រះអាទិត្យ និងធ្វើចលនាជុំវិញខ្លួនឯង ។ ចលនាជុំវិញខ្លួនឯង (រង្វាល់ខ្ញាល់) មួយជុំមានរយៈពេល២៤ ម៉ោងរឺហៅថា “មួយថ្ងៃ” ។ ភពផែនដី ជាតារាដែលគ្មានពន្លឺ តែវាទទួលពន្លឺព្រះអាទិត្យ ដូចនេះ មួយផ្នែកផែនដីដែលត្រូវពន្លឺអាទិត្យជាពេលថ្ងៃ និងមួយផ្នែកទៀតមិនត្រូវពន្លឺជាពេលយប់ ។ ចំពោះតំបន់ប៉ូលដែលនៅឆ្ងាយពីអេក្វាទ័រ គឺយប់៦ខែនិងថ្ងៃ៦ខែ ។

នៅពេលព្រះអាទិត្យដើរចំពីលើក្បាល យើងនិយាយថាថ្ងៃត្រង់ ។ តាមពិតផែនដីទេធ្វើចលនា ។ ដូចនេះចលនាផែនដីពុំមានថ្ងៃត្រង់គ្រប់ទីកន្លែងក្នុងពេលតែមួយនោះទេ ។ ប្រសិនបើយើងចែកខ្សែវ័ណ្ឌអេក្វាទ័រ (៤០០០៧គីឡូម៉ែត្រ) ជា២៤ ល្វែងម៉ោងយើងបានមួយម៉ោងស្មើនឹង ១៦៦៩គីឡូម៉ែត្រ ចាប់ពីកើតទៅលិច ។ យើងឃើញថា បើម៉ោង១២ នៅក្រុងរ៉ូមម៉ោង ១១នៅប៉ារីនិងម៉ោង៣ នៅទីក្រុងអង់កូវ៉ា (ប្រទេសតួគឺ) ។ ដូចនេះប្រទេសនីមួយៗមានម៉ោងកំណត់ជាក់លាក់ខុសគ្នាទៅតាល្វែងម៉ោង ។ ជាទូទៅគេបានធ្វើសន្និសីទសំរេចយកការបែងចែកល្វែងម៉ោង ក្នុងឆ្នាំ១៨៨៤ ដោយយកខ្សែបណ្តាលគ្រិនវិចសូន្យអង្សា(០អង្សា) ជាខ្សែគោល ។

សីតុណ្ហភាពដែលគេកំនត់ថាក្តៅបំផុតគឺសមុទ្រខ្សាច់សាហារ៉ា ។ តើទីក្រុងណាក្តៅបំផុត ? ដោយយោលទៅតាមខែ ដែលមានសីតុណ្ហភាពក្តៅបំផុតគិតជាមធ្យម នៅអឺរ៉ុប គឺទីក្រុងអាតែន (ប្រទេសក្រិច) មានសីតុណ្ហភាព ២៦.៨អង្សាទីក្រុងម៉ាទ្រីត ប្រទេសអេស្ប៉ាញ មានសីតុណ្ហភាព) មានសីតុណ្ហភាព២៤.៧អង្សាសេ បន្ទាប់មកទីក្រុងរ៉ូម (ប្រទេសអ៊ីតាលី) មានសីតុណ្ហភាព ២៤.៦អង្សាសេ ។ នៅអាព្រិច គឺទីក្រុងកាធុម (ប្រទេសស៊ូដង់) មានសីតុណ្ហភាព ៣៣.១អង្សាសេ បន្ទាប់មកកៃរ៉ូ (ប្រទេសអេស៊ីប) មាន២៨.៦អង្សាសេ ។ នៅអាមេរិចកណ្តាល ទីក្រុងក្តៅបំផុត គឺក្រុងញូអូលីន (ប្រទេសល្វីស៊ាណា) មានសីតុណ្ហភាព ២៧.៤អង្សានិងទីក្រុងប៊ីណូសអ៊ែ (ប្រទេសអាសង់ទីន) មាន២៣.១អង្សាសេ ។ នៅអាស៊ីក្តៅបំផុតទីក្រុងបាដាត (ប្រទេសអ៊ឺរ៉ាក់) មាន៣៤.៤អង្សាសេ បន្ទាប់មកទីក្រុងញូដែលី (ប្រទេសឥណ្ឌា) មាន២៣.៤អង្សាសេ ។ នៅតំបន់ប៉ាស៊ីភិច ក្តៅបំផុតទីក្រុង ហូណូលូលូ (រដ្ឋហាវៃ) មាន២៥.៣អង្សាសេ ។ នៅអូស្រ្តាលីទីក្រុងស៊ីតនី ២២អង្សាសេ និងម៉ែលប៊ន១៩.៨អង្សាសេ ។

ល្អាង (គុហា) ជារូងធម្មជាតិមាននៅក្នុងដី រឺក្នុងភ្នំ (រូងភ្នំ) ។ ល្អាងទាំងនោះមានលក្ខណៈពិសេសនិងផ្លែកៗគ្នាជាច្រើនយ៉ាង ។ កន្លងមកដ៏យូរទឹកភ្លៀងធ្លាក់មកលើដីបានចោះទំលុះថ្មកំបោរហើយជ្រាបចូលទៅក្នុងដី ។ បន្ទាប់មកទឹកនេះបានហួតចេញពីល្បាប់ដែលជាប់នឹងថ្មកំបោរបង្កើតបានជាល្អាង ។ នៅកន្លែងខ្លះទឹកបានស្រក់ចុះធ្វើអោយថ្មកំបោរកើតបានជារាងស្តាឡាក់មីត (អាចុតសិលាដុះពីក្រោមឡើងលើ) ហើយកន្លែងដទៃនៅលើជញ្ជាំងល្អាង កើតបានជារាងស្តាឡាត់ទីត និចុតសិលាពុះពីលើមកក្រោម) ។ លទ្ធផលនេះកើតពីដំនើរយឺតៗ ប៉ុន្តែបានបន្តសកម្មភាពកើតបានជាផ្ទាំងទស្សនីយភាពដ៏អស្ចារ្យមានរាងជាសរសេរ ជាម្ជុល ជាវាំងនន ។ ទស្សនីយភាពល្អាងល្អបំផុតមាននៅប្រទេសប៉ុទុយហ្គាល អតីតយូហ្គោស្លាវីនិងកាស្តេឡឹនណា នៅអ៊ឺតាលី ដែលល្អដូចគ្នានឹងល្អាងម៉េននុត នៅសហរដ្ឋអាមេរិកនិងល្អាងភ្នំសំពៅនៅកម្ពុជា ។