ក្នុងស្នូលស្រទាប់ទី២របស់ព្រះអាទិត្យមានអ៊ីដ្រូសែន ៥៦៤លានតោនរលាយបង្កើតអោយមានឧស្ម័នម៉្យាងមានទំងន់៥៦០លានតោន ដែលមានអ៊ីដ្រូសែន ៤លានតោនបាត់បង់ក្នុងការរលាយនេះ យើងហៅថា ការរលាយបញ្ចូលនុយក្លេអ៊ែ ហើយប្តូរទៅជាកំលាំងវិទ្យុសកម្ម ចាញ់ឆ្ពោះសំដៅមកផ្ទៃមុខខាងក្រៅ ។ ព្រះអាទិត្យឆេះមានរយៈពេល៥០០០លានឆ្នាំប្រសិនបើថ្ងៃណាមួយឧស្ម័នអ៊ីដ្រូសែនធ្វើចំហេះអស់ ពេលនោះព្រះអាទិត្យប្រៀបដូចឡានអស់សាំង វាឈប់បញ្ចេញកំដៅ និងអស់ពន្លឺ ។ នៅពេលណាវាបញ្ឈប់សកម្មភាពគឺពេលនោះហើយជារយៈពេល៥០០០លានឆ្នាំ ។

អាកាសធាតុមាន ៥ជាចម្បង ។ អាកាសធាតុត្រូពិចសំបូរភ្លៀងគ្មានរដូវរងា សន្សើម និងភ្លៀងច្រើន សំបូរព្រៃ និងវាលស្មៅ ។ អាកាសធាតុនៅតំបន់ក្តៅស្ងួត នៅវាលលំហ រាប់បញ្ចូលទាំងតំបន់វាលស្តិប នៅខ្ពង់រាបអាស៊ីផង ។ អាកាសធាតុនៅតំបន់មេឌីទែរ៉ានេ មានរដូវ២ច្បាស់លាស់គឺរដូវរងា (សិសិររដូវ) និងរដូវក្តៅ អាកាសធាតុត្រជាក់និងធ្លាក់សន្សើម នៅពេលឃ្លាតកាន់តែឆ្ងាយទៅភាគខាងជើង ។ តំបន់អាកាសធាតុត្រជាក់ លាតសន្ធឹងឆ្លងកាត់វាលទុនត្រា វាលទឹកកកអាកទិច និងទៅតំបន់ទឹកកកដទៃទៀត ។ បំលាស់ប្តូរអាកាសធាតុជាហេតុនាំមកនូវជំងឺផ្កាសាយ រលាយតាមផ្លូវដង្ហើមយ៉ាងធ្ងន់ ។ ជំងឺប្រភេទនេះឆ្លងគ្នាយ៉ាងលឿនចំពោះប្រទេសនៅតំបន់ក្តៅ ។ ចំណែកមនុស្សនៅតំបន់ត្រជាក់វិញភាគច្រើនមានជំងឹសន្លាក់ឆ្អឹង និងជំងឺសួត ។ តំបន់តាមមាត់សមុទ្រខ្យល់បរិសុទ្ធ សំបូរជាតិអ៊ីយ៉ូត និងអំបិលជួយគេអោយចៀសផុតពីជំងឺក្អកឈឺទ្រូង ផប់ដង្ហើមនិងក្តៅ ។ នៅតំបន់ភ្នំសំបូរខ្យល់បរិសុទ្ធល្អសំខាន់សំរាប់ការខ្វះគ្រាប់ឈាមក្រហម ក្នុងទេហាណូ និងធ្វើអោយគេឆាប់ជាសះស្បើយពីជំងឺតម្កាត់ផ្សេងៗ ។

ការខ្វះទឹក រឺជាទីដែលគ្មានភ្លៀងធ្លាក់អស់ពេលជាច្រើនខែ ឆ្នាំមកហើយ នោះគឺភាពរាំងស្ងួត ។ គេអាចកំណត់ណាមួយជាតំបន់រាំងស្ងួតបានតាមរយៈការវាស់ស្ទង់ពីកំរិតទឹកភ្លៀងគិតក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ ឃើញថាមានកំរិតទាប រឺមានភ្លៀងដោយកម្រ រឹគ្មានភ្លៀងធ្លាក់សោះដោយរាប់បញ្ជូលទាំងថ្ងៃធ្លាក់ព្រិល និងធ្លាក់ទឹកកកផង ។ នៅតាមតំបន់នីមួយៗគេអាចកត់ចំលងពីចំនួនទឹកភ្លៀងតាមរៀងរបស់ខ្លួន ។ ចំពោះកសិករយើងបានដឹងយ៉ាងច្បាស់ពីភាពរាំងស្ងួតនេះ ។

ពេលមេឃជិតភ្លៀងយើងតែងមើលឃើញពន្លឺរត់ប្រដេញគ្នាផ្លេកៗ ។ ជាកាពិតណាស់ពន្លឹទាំងនេះជាបន្ទុកអគ្គិសនីបូក ប៉ះនឹងបន្ទុកអគ្គិសនីដក ទើបបណ្តាលអោយបែកចេញពន្លឺនេះឡើងតាមធម្មតាយើងហៅពន្លឺនេះថា “ផ្លេកបន្ទោរ” ។ពេលខ្លះផ្ទៃមេឃប្រមូលផ្តុំដោយពពកខ្មៅ រួចផ្ទុះចេញសួរសំលេងយ៉ាងខ្លាំងខ្ទ័រអស់មួយចំហៀងមេឃ សូរបែបនេះយើងហៅថា “ផ្គរលាន់” ការពព្ចោញសូរសំលេង និងពន្លឺដោយបន្ទុកអគ្គិសនីផ្ទុយគ្នានេះ អាចកើតឡើងរវាងពពក និងពពក ពពក និងដើមឈើ រឺពពកនិងផែនដីជាដើម ។ ជាទូទៅខ្មែរយើងហៅពន្លឺ និងសំលេងនេះថា “រន្ទះបាញ់” ។ រន្ទះភ្លើងកើតពីការស្រូបឆក់ដោយបង្កើតជាភ្លើងឡើង ។ កាលណាកំលាំងឆក់កើតមាននឹងដើមឈើ តែងឃើញបាញ់ត្រង់ដើមឈើនោះបែកចេញជាភ្លើងជួនកាលគ្រាន់តែធុំក្លិនឈ្ងៀម រឺហុយជាផ្សែងឡើង ។

ផែនទីផ្លូវទឹក ជាផែនទីមានលក្ខណៈពិសេសដែលគេអាចស្គាល់ឆក ឆ្នេរ ឈូងសារៈសំខាន់លើទីតាំងឆ្នេរ និងសញ្ញា ចរាចរណ៍នានាមាន ពោងបណ្តែតទង់សញ្ញា ជំររៅទឹក ផ្ទៃទឹក និងចរន្តទឹក ។ ចំណុចទាំងនេះមានការចាំបាច់ណាស់ចំពោះអ្នកដំណើរតាមសមុទ្រ រឺនាវិក ។ ផែនទីផ្លូវទឹកទាំងអស់ត្រូវបានតាក់តែងឡើងតាមបែបពិសេស ។ ផែនទីផ្លូវទឹកមានពីរប្រភេទ ដែលបង្ហាញពីឆ្នេរសមុទ្រ លំហសមុទ្រដែលគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសណាមួយ ក្នុងលក្ខខណ្ឌច្បាប់និងសញ្ញាបង្ហាញផ្លូវនានានៅតាមមហាសមុទ្រ ។ ផែនទីចរាចរណ៍ផ្លូវទឹកបានកើតឡើងតាំងពីរសម័យបុរាណ ។ មនុស្សចេះប្រើប្រាស់នៅក្នុងសម័យចក្រភពក្រិច រ៉ូម ហើយបានបន្តប្រើរហូតមកដល់មជ្ឈឹមសម័យនេះទៀត តាមរយៈស្នាកស្នាមកំពង់ផែជាច្រើនកន្លែង ។ កំពង់ផែមានអាយុកាលចាស់ជាងគេ ចាប់ពីសតវត្សទី១៤មាននៅអ៊ីតាល់ ។ បច្ចុប្បន្នផែនទីនាវាចរាចរណ៍មានលក្ខណៈសុក្រិត និងត្រឹមត្រូវល្អប្រសើរជាងមុន ដោយមានអ្នកឯកទេសសមុទ្រចូលរួមផ្តល់ជាយោបល់ ។ ផែនទីប្រភេទនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់សំរាប់ពួកនាវិក ដែលធ្វើដំណើរតាមនាវាតូចធំទាំងឡាយតាមផ្លូវសមុទ្រ ។