General Knowledge

សន្និសិទក្រុងសឺណែវ ឆ្នាំ ១៩៥៤ បានអនុម័តលើកិច្ចព្រមព្រៀងសម្រាប់កម្ពុជាដូចជា៖ • សកម្មភាពយោធាត្រូវបាននបញ្ចប់ទាំងស្រុងនៅលើទឹកដីខ្មែរចាប់ពីថ្ងៃទី ៧ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៥៤ • ការដកកងទ័ពបរទេសចេញពីទឹកដីប្រទេសកម្ពុជាឲ្យអស់ក្នុងរយៈពេល៩០ថ្ងៃ • កម្លាំងកងទ័ពខ្មែរឥស្សរៈត្រូវរំសាយក្នុងរយៈពេល៣០ថ្ងៃ • សេចក្តីប្រកាសរបស់រដ្ឋាភិបាល ធានាដល់អតតីតអ្នកចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូ ធានាសិទ្ធិពលរដ្ឋ ការពារជីវីតទ្រព្យសម្បត្តិ និងធានាដល់សិទ្ធិក្នុងការអនុវត្តន៍សេរីភាពនិងប្រជាធិបតេយ្យ • រាជរដ្ឋាភិបាលអះអាងចំពោះសេចក្តីសម្រេចខាងលើ « ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់ រួមរស់នៅក្នុងសហគមន៍តែមួយដោយមិនប្រកាន់ពូជសាសន៍ និងធានាដល់ការប្រសិទ្ធសេរីភាពរបស់ខ្លួនដូចដែលបានចែងក្នុងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ » ។ ថ្ងៃទី ១១ កញ្ញា ...

កំណែទម្រង់ឆ្នំា ១៨៨៤ បារាំងបានផ្លាស់ប្តូរប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងនៅកម្ពុជាដូចជា៖ • បានរៀបចំថ្នាក់ដឹកនាណខេត្តដោយបារាំងផ្ទាល់ • ខេត្ត ៥៨ ត្រូវបានបង្រួមបញ្ចូលគ្នាមកត្រឹមតែ ៨ខេត្តឲ្យស្ថិតនៅក្រោមអំនាចរ៉េស៊ីដង់បារាំង • រ៉េស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ័រ ធ្វើការការគ្រប់គ្រងការងារពេញផ្ទៃប្រទេសកម្ពុជាក្រោមបញ្ជាផ្ទាល់ពីរ៉េស៊ីដង់សេណេរ៉ាល់ ( កូសាំងស៊ីន ) • ព្រះមហាក្សត្រកម្ពុជាលែងមានសិទ្ធិសម្រេចអ្វីទៀតហើយ ក្រៅពីចាំទទួលនិងយល់ព្រមរាល់សេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់រ៉េស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ័រ ។

តាមកំណែទម្រង់ឆ្នាំ ១៨៨៤ ក្នុងការបំពេញការងារដឹកនាំរ៉េស៊ីដង់ស៊ុនពែរីយ័រមានក្រុមប្រឹក្សាមួយដែលមានសមាជិក១២រូបគឺ៦រូបជាមន្រ្តីពាណិជ្ជកម្មបារាំងដែលតែងតាំងដោយរ៉េស៊ីដង់សេណេរ៉ាល់ និងជនជាតិខ្មែរ៣នាក់ ចិនម្នាក់ ចាមម្នាក់ យួនម្នាក់ ដែលតែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រដោយមានការអនុម័តយល់ព្រមពីរ៉េស៊ីដង់សេណេរ៉ាល់នៅកូសាំងស៊ីន ។

ការបះបោរដែលរៀបចំឡើងដោយមន្រ្តីរាជការ ប្រឆាំងនិងកំណែទម្រង់ឆ្នាំ ១៨៨៤ បានផ្ទុះឡើងនៅឆ្នាំ១៨៨៥ ដោយពួកគេបានលើកបដាទាមទារឲ្យបារាំងប្រគល់អំនាចថ្វាយព្រះមហាក្សត្រខ្មែរវិញ ។

បានជាបារាំងសម្របសម្រួលជាមួយនិងមន្រ្តីរាជការខ្មែរដែលឈានទៅដល់កិច្ចព្រមព្រៀងឆ្នាំ ១៨៨៦ ដោយសារបារាំងមិនចង់ឲ្យការបោះបោរដែលដឹកនាំដោយមន្រ្តីខ្មែរនេះប្រែក្លាយជាការបះបោរទាមទារឯករាជ្យ ។

ដើម្បីសម្រេចទិសដៅកំណែទម្រង់ឆ្នំា១៨៧៧និងឆ្នាំ១៨៨៤បារាំងបានប្រើមធ្យោបាយថ្មីដោយប្រើទឹកប្រាក់ដើម្បីទម្លុះទម្លាយភាពរាំងស្ទះគម្រោងការរបស់គេដូចជា៖ • អនុម័តច្បាប់ស្តីស្តីពីប្រាក់បៀវត្សរ៍មន្រ្តីរាជការដោយមន្រ្តីរាជការខ្មែរអាចទទួលបានប្រាក់វបៀវត្សរ៍ខ្ពស់ • មន្រ្តីរាជការខ្មែរត្រូវតែធ្វើការដោយភក្តីភាព និងអស់ពីសមត្ថភាព បើពុំដូច្នេះទេនិងត្រូវបាត់បង់ការងារ • បង្កើតសាលារដ្ឋបាលសម្រាប់មន្រ្តីរាជការខ្មែរ ដោយមន្រ្តីរាជការទាំងអស់ត្រូវឆ្លងកាត់សាលានេះ ។ មន្រ្តីរាជការខ្មែរដែលធ្លាប់តែជំទាស់តវ៉ាកំណែទម្រង់របស់បារាំងក៏ប្រែជាស្ងបស្ងាត់ទៅវិញ ។

លទ្ធផលនៃសេចក្តីសម្រេចព្រះទ័យរបស់ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ នរោត្តម ក្នុងការផ្តល់អំណាចឲ្យបារាំង៖ • អនុញ្ញាឲ្យខ្មែរស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋបាលបារាំង ជាថ្នូរនិងលើកកម្ពស់ការផ្គត់ផ្គង់ដល់ព្រះបរមរាជរាំងនិងសេចក្តិត្រូវការសំខាន់ៗ • បង្កើតក្រុមការងារពិសេសដែលស្ថិតក្រោមការដឹកនាំរបស់រដ្ឋាភិបាលបារាំង ។ រាល់ការបង់ពន្ធទាំងអស់ដែលប្រមូលដោយមន្រ្តីខ្មែរ ត្រូវប្រគល់ទៅឲ្យក្រុមការងារពិសេស ។ បារាំងធ្វើដូចនេះដើម្បីលុបបំបាត់អំពើពុករលួយនៅក្នុងជួរមន្រ្តីពន្ធសារខ្មែរ ។

កំណែទម្រង់សង្គមរបស់បារាំងបារំាងបានផ្តល់ផលចំពោះសង្គមខ្មែរដូចជា៖ • វិស័យសង្គមៈ ពង្រឹងច្បាប់កម្មសិទ្ធិដីធ្លី លុបបំបាត់របបទាសភាព ផ្លាស់ប្តូរទំនៀមទម្លាប់របៀបុរាណ បង្កើតឲ្យមានកម្មសិទ្ធិលើដីធ្លីបង្កើតប្រព័ន្ធច្បាប់ថ្មី • វិស័យរដ្ឋបាលៈ ធ្លាប់តែមានភាពអណាធិបតេយ្យ អសមត្ថភាព និងគ្មានប្រសិទ្ធភាព ត្រូវបានជំនួសដោយរបៀបគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលថ្មី ដែលដឹកនាំដោយរ៉េស៊ីដង់បារាំង • វិស័យពាណិជ្ជកម្មៈ កើតឡើងនូវសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មយ៉ាងសកម្ម ក្នុងការទិញអចលនទ្រព្យការដាក់បញ្ចាំង និងការធ្វើជំនួញស្រូវអង្ករនៅក្នុងទីក្រុង • វិស័យកសិកម្មៈ បង្កើតឲ្យមានប្រព័ន្ធកសិកម្មតាមបែប កសិដ្ឋាន ដែលទទួលបានទិន្នផលច្រើនធ្វើឲ្យកម្ពុជាមានមុខមាត់នៅលើឆាកអន្តរជាតិ ។

នៅឆ្នាំ ១៩០៤​សៀមបានប្រគល់​មកឲ្យកូនខ្មែរវិញនូវទឹកដីខាងជើង ម្លូព្រៃ ស្ទឹងត្រែង ទន្លេពៅ និងខេត្តកោះកុង ។ រីឯសន្ធិសញ្ញាបារាំង សៀមឆ្នាំ ១៩០៧ ស្តីអំពីការប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង សៀមរាប សេរីសោភ័ណ្ឌមកឲ្យខ្មែរវិញ ។

ចលនាតស៊ូដើម្បីឯករាជ្យជាតិក្នុងប្រទេសកម្ពុជាចែកជា២ផ្នែកគឺ៖ ការតស៊ូដោយអាវុធ ដឹកនាំដោយកម្លាំងនៃចលនាតស៊ូនៃឥស្សរៈដែលមានការជួយគាំទ្រពីសំណាក់កងកម្លាំងវៀតមិញ ការតស៊ូដោយសន្តិវិធី ដឹក​នាំដោយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ( នយោបាយកាទូត ) ។