ដំណើរនៃកំណកំណើតសិលាកម្ទេចកំណ ៖ ខ្យល់ ទឹក ទឹកកក ពន្លឺព្រះអាទិត្យ និងទំនាញ បណ្តាលឲ្យសិលាពុកផុយទៅជាបំណណែកតូចៗ ។ បំណែកតូចៗទាំងនេះត្រូវបានដឹកជញ្ជូនដោយចរន្តទឹក ខ្យល់ទៅចាក់បង្គរនៅបាតបឹង ស្ទឹង ទន្លេ ។ កម្ទេចកំណថ្មីៗចេះតែបន្តចាក់បង្គរពីលើសម្ពាធចេះតែបន្តកើនឡើង នាំឲ្យរ៉ែខនិជញែកចេញពីទឹកបង្កើតបានជាជ័រកាវធម្មជាតិ ចងភ្ជាប់កម្ទេចកំណទាំងនោះឲ្យទៅជាសិលាកម្ទេចកំណ ។

គេចាត់ថ្នាក់សិលាកម្ទេចកំណគីមីចដោយផ្អែកលើវាយភាព និងសមាសធាតុផ្សំ គឺ
• សម្រាប់ប្រភេទសិលាកម្ទេចកំណក្លាស្ទិច លក្ខណៈដែលសំខាន់ជាងគេគឺ វាយភាពព្រោះគេអាចសម្គាល់វាបានតាមរយៈទំហំនិងរូបរាងនៃបំណែកសិលា ។ ឧទាហរណ៍ សិលាក្រែ ឬសិលាខ្សាច់ផ្សំពីក្រោមទំហំប៉ុនគ្រាប់ខ្សាច់បង្ខាំជាប់គ្នា ។
• សម្រាប់ប្រភេទសិលាកម្ទេចកំណគីមី លក្ខណៈដែលសំខាន់ជាងគេគឺសមាសធាតុផ្សំព្រោះពួកវាកើតឡើងពីសូលុយស្យុងរ៉ែ និងទឹក ។ ឧទាករណ៍ សិលាកម្ទេចកំណគីមី ( ថ្មកំបោរគីមី ) ផ្សំឡើងពីរ៉ែកាល់ស្យូមកាបូណាត ឬរ៉ែកាល់ស៊ីត ។

ឈ្មោះរ៉ែឧស្សាហកម្ម និងរ៉ែសំណង់ និងទីតាំងរបស់វា ៖
• សិលាបាសាល់ នៅកំពង់ចាម និងស្នូល
• សិលាក្រានីត នៅភ្នំបាសិត និងនៅកំពង់ឆ្នាំង
• ថ្មកំបោរ នៅសេរីសោភណ័ បាត់ដំបង និងកំពត
• រីយ៉ូលិត នៅកូនភ្នំមួយចំនួនក្បែរក្រុងភ្នំបេញ
• ក្វាត នៅតាកែវ និងកែប
• ម៉ាប់នៅស្ទឹងត្រែង ។

ដីអនុគ្រោះដល់ដំណាំកៅស៊ូ និងដំះណាំហុបផ្លែគឺ ៖ ដីក្រហម ឬដីសិលាបាសាល់ ។
ហើយដិប្រភេទនេះមាននៅក្នុងខេត្តកំពង់ចាម ក្រចេះ រតនគិរី ស្តឹងត្រែង ប៉ៃលិន ។

លោហៈ និងរ៉ែអលោហៈខុសគ្នាដូចជា ៖
រ៉ែលោហៈ
• មានផ្លេកលោហៈ
• ចម្លងកម្តៅ និងអគ្គិសនីបានល្អ
• អាចផែបាន និងហូតជាបាន ។
រ៉ែអលោហៈ
• គ្មានផ្លេកលោហៈ
• ចម្លងកមតៅ និងអគ្គិសនីខ្សោយ
• មិនអាចផែបាន និងមិនអាចហូតជាលួសបាន ។